'Kijk nou, een monster in de Leuvehaven'
Voorjaar 2019 opent een nieuwe familietentoonstelling over zeemonsters in het Maritiem Museum. Wat komt er allemaal kijken bij de totstandkoming van een tentoonstelling? Wat is de rol van het Natuurhistorisch Museum en hoe betrek je het publiek erbij? Een kijkje achter de schermen.
In maritieme legendes zijn zeemonsters een veelvoorkomende oorzaak van schipbreuken. Zeelieden geloofden in de Middeleeuwen dat die monsters echt bestonden en ook vandaag de dag roepen ze nog verwondering op. Als wetenschappers vreemdsoortige zeewezens ontdekken, kilometers onder het wateroppervlak, dan lezen we daar graag over. De onpeilbare diepte van de zee boezemt angst in, maar is tegelijk fascinerend. Wat kan daar allemaal niet leven?
De diepte van de zee bezoemt angst in én fascineert
Het begon allemaal met een idee van conservator Sjoerd de Meer, deskundige op het gebied van cartografie. Hij zag vaak monsterlijke wezens opduiken in atlassen. Afschrikwekkende schepsels, half paard half draak, drijvend op het water of er juist hoog bovenuit torenend. Al die zeekaarten samen, dat zou weleens een mooie expositie kunnen opleveren, dacht hij. Maar wat begon met een idee voor een specialistische expositie, groeide uit tot een groots plan voor een familietentoonstelling. ‘Er zijn zoveel verhalen te vertellen,’ zegt projectleider Hanne Marckmann. ‘Een thema als zeemonsters prikkelt de fantasie van alle leeftijden.’
Griezelen bij verhalen
Maar wat is een zeemonster precies? Valt een god als Neptunus ook in die categorie? Of een zeepaardje? Pas als de definitie is bepaald, kan het projectteam starten met het verzamelen van verhalen. In verschillende culturen, en uiteenlopende bronnen, valt te lezen over wezens die angst inboezemen als zij opduiken tussen de golven. De stapel literatuur groeit met de dag en conservatoren Sjoerd de Meer en Irene Jacobs griezelen samen met het projectteam bij verhalen over Japanse inktvissen, over zeemeerminnen, ‘Jonas en de Walvis’ of de Kraken, het bekende monster van Loch Ness en bij Leviathan, ‘Moby Dick’, reuzenkrabben en -schildpadden. Vanaf het prille begin discussiëren een educator, marketeer en medewerker van de technische dienst mee over de inhoud van de tentoonstelling. Wat zijn de beste verhalen? Wat willen we bezoekers meegeven? En welke vorm is het meest geschikt? Om na te denken over de sfeer van de expositie sluit ontwerper Daniel Ament aan. Zijn taak: het vinden van spannende vorm waarin zeemonsters een centrale plek krijgen. Ament ging na zijn opleiding aan de kunstacademie met verschillende musea in zee: hij maakte de kinder-expo ‘Het Kleine Weeshuis’ voor het Amsterdam Museum en een educatieve experience over de Gouden Eeuw voor het Rijksmuseum, maar deed bijvoorbeeld ook de scenografie voor een voorstelling van cabaretière Claudia de Breij en Acda en de Munnik.
Een monster in de Leuvehaven
De directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, Kees Moeliker, denkt mee over de wetenschappelijk kant van het onderwerp. Gaf zijn museum voorheen wel eens een schelp of zeediertje in bruikleen – ‘we hebben ooit een zeldzame schaamluis uitgeleend hebben voor die fantastische tentoonstelling Sex & the Sea’ - dit keer is het anders. Het Maritiem en Natuurhistorisch Museum gaan nu ook kennis uitwisselen. Een buitenkans voor een innige samenwerking. Verder zijn er een aantal gezinnen, die actief meedenken in een klankbordgroep. Zij kwamen begin dit jaar, op uitnodiging van het projectteam, naar het museum. Zowel de ouders als kinderen lieten toen hun fantasie de vrije loop: waar leeft zo’n monster eigenlijk? En wat eet hij precies? Het projectteam blijft de komende maanden met ze praten, zodat de tentoonstelling straks helemaal aansluit bij de belevingswereld van de hele familie. Zo ontstaat, stapje voor stapje, een nieuwe tentoonstelling waarin families met kinderen zich uiteindelijk zullen verbazen over verhalen en, spelenderwijs, meer te weten komen over zeemonsters. Bestaan ze nu echt? Of juist niet?
De tentoonstelling over zeemonsters is te zien vanaf voorjaar 2019.
Ook gezinnen denken met ons mee (zie kader rechts).
Dit artikel verscheen eerder in ons relatiemagazine Vaart! - issue 21, 2018.
Spetters denken mee
Ruim honderd reacties kregen we op onze oproep om mee te denken over deze nieuwe familietentoonstelling. Via de ‘Flessenpost’, de nieuwsbrief voor jonge Professor Plons Spetterclubleden, zochten we gezinnen die ons wilden helpen. Zij kwamen langs in het museum, deelden hun mening en maakten schetsen van hoe de monsters er naar hun idee uit zouden zien. Er werd intensief nagedacht – ook door de kinderen – over de kenmerken van verschillende zeemonsters om het thema af te bakenen. Welke verhalen zijn het interessantst en welke vorm voor deze expo is het leukst? Ook schoolklassen en docenten werden betrokken. Met hun input kunnen we een tentoonstelling maken, die enerzijds aansluit bij hun belevingswereld en tegelijkertijd verrast.
Rotterdamse samenwerking
Het Maritiem Museum gaat voor deze tentoonstelling over zeemonsters samenwerken met het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Er werden al eens bruiklenen uitgewisseld, maar nu is de samenwerking intensiever. Voor de natuurwetenschappelijke kant van het onderwerpt denkt Kees Moeliker, directeur van het Natuurhistorisch Museum, mee met het projectteam. Over monsterlijke vissen en wat er verder allemaal leeft in de diepzee. En natuurlijk kijken we of er een skelet van een eng diepzeewezen in de tentoonstelling terecht kan komen, of juist iets spannends op sterk water!
